Ana Mej Wong (1905 - 1961 )

Wong Liu Tsong (3 Janar 1905 – 3 Shkurt 1961), e njohur profesionalisht si Anna May Wong, ishte një aktore amerikane, e cila pati një karrierë të gjatë që përfshinte si filma të heshtur ashtu edhe filma me zë, televizion, skenë dhe radio. Përveçse u njoh si ylli i parë kinezo-amerikan i filmit, si dhe i pari asiatic-amerikan që u bë një yll ndërkombëtar, ajo u pa gjithashtu si një ikonë e njohur e modës për shkak se ishte një nga yjet e hershme që pranoi pamjen flapper.

E lindur pranë lagjes Chinatown në Los Anxhelos nga prindër kinezë-amerikanë të brezit të dytë, Wong u dashurua me filmat në një moshë të hershme dhe la arsimin për t'u përqëndruar në fillimin e një karriere në aktrim. Pas sigurimit të roleve si ekstra pa kredi në filmat e heshtur, ajo pati rolin e saj të parë kryesor në The Toll of the Sea (1922), një nga filmat e parë të bërë në ngjyrë. Roli i saj në The Thief of Bagdad të Douglas Fairbanks (1924) e ndihmoi atë të arrinte famë ndërkombëtare. E lodhur nga oferta për role mbështetëse stereotipike, ajo e la Hollywood-in për Evropë në fund të viteve 1920, ku luajti në disa shfaqje përkrah emrave të njohur si Laurence Olivier. Ajo bëri filmin e saj të fundit të heshtur në Britani me titull Piccadilly (1929), i cili fitoi vlerësime të mëdha. Filmi i saj i parë me zë, The Flame of Love (1930), u regjistrua në tri gjuhë: anglisht, frëngjisht dhe gjermanisht. Ajo kaloi gjysmën e parë të viteve 1930 duke udhëtuar midis Shteteve të Bashkuara dhe Evropës për punë filmi dhe skene. Wong u shfaq në filmat e epokës së hershme të zërit, si Daughter of the Dragon (1931) dhe Daughter of Shanghai (1937), dhe me Marlene Dietrich në Shanghai Express të Josef von Sternberg (1932). Këto filma i sollën asaj gjithnjë e më shumë famë, të cilën ajo e përdori për të shprehur pikëpamjet e saj të forta politike. Megjithëse ajo avokonte për kauzat kinezë-amerikane dhe kritikonin rolet stereotipike që luante, shtypi dhe kritikët kinezë vazhdonin ta shihnin atë si një turp për vendin. Pas përjetimit të zhgënjimit më të madh të karrierës së saj, kur Metro-Goldwyn-Mayer refuzoi ta merrte parasysh për rolin kryesor kinez në filmin The Good Earth (1937), dhe në vend të saj zgjodhi një aktore të bardhë gjermane me "yellowface", Wong kaloi një vit duke udhëtuar në Kinë, duke vizituar fshatin e saj të origjinës dhe duke studiuar kulturën kineze. Pasi u kthye në Hollywood, ajo luajti në disa filma B që paraqisnin kinezët-amerikanë në një dritë pozitive në fund të viteve 1930.

Me kalimin e Luftës së Dytë Botërore, ajo u përqendrua më pak në karrierën e saj në film dhe vendosi të kushtonte kohën dhe paratë e saj për të ndihmuar kinezët kundër invazionit japonez. Duke u rikthyer në sytë e publikut në vitet 1950 me disa paraqitje në televizion, ajo filloi shfaqjen e saj televizive të mistereve detektive të titulluar The Gallery of Madame Liu-Tsong (1951), shfaqja e parë televizive në SHBA me një aktore asiato-amerikane. Ajo ishte planifikuar të rikthehej në film në Flower Drum Song (1961), por vdiq nga një sulm në zemër.

Për dekada pas vdekjes së saj, Wong u kujtua kryesisht për rolet stereotipike që iu dhanë, megjithëse kritikët filluan të rishikojnë jetën dhe karrierën e saj. Në vitin 2022, Wong u bë asi-amerikanja e parë që u paraqit në monedhat amerikane kur çerekët me imazhin e saj dolën në qarkullim. Në vitin 2023, Mattel publikoi një kukull Barbie të modeluar sipas Wong në nder të Muajit të Trashëgimisë Aziatiko-Amerikane dhe të Ishujve të Paqësorit.